Listumfjöllun um sýninguna Rembrandt and Degas - Portrait of the Artist as a Young Man

Listumfjöllun - gagnrýni
Pálína Guðmundsdóttir skrifar.

Rembrandt and Degas - Portrait of the Artist as a Young Man. Sýningin var sett upp í Rijksmuseum í Amsterdam í október 2011. Þaðan fór hún til Clark Art Institute í Williamstown í Massachsetts (13. nóvember 2011 - 5. febrúar 2012)  og þaðan til Metropolitan Museum of Art í New York (23. febrúar - 20. mai 2012) Portrait of the Artist as a Young Man.

Sýningin sýnir myndverk tveggja ungra listamanna og sjálfsmyndir þeirra. Þeir eru báðir rúmlega tvítugir. Sýnd eru 22 verk, ellefu eftir hvorn þeirra. Málverk, grafík og teikningar þeirra beggja voru smekklega hengdar upp í fallegum nýuppgerðum sal safnsins í Amsterdam. Safnið hafði lengi verið lokað þar sem verið var að endurgera það og því tilhlökkunarefni að koma þangað aftur. Myndunum var öllum blandað saman svo maður sá ýmist málverk eftir Rembrandt eða Degas innanum pappírsverk þeirra beggja.

Rembrandt van Rijn lifði 1606 - 1669 í Hollandi en Edgar Degas 1834 - 1917 í Frakklandi það var því nokkuð óvænt að sjá þá þarna á samsýningu. Degas gafst upp á náminu í École des Beaux-Arts í París og fór í þriggja ára sjálfsnám til Ítalíu. Þar féll hann gjörsamlega fyrir verkum Rembrants eftir að hafa kynnst þeim í mýflugumynd og byrjaði að kopíera teikningar hans og ætingar af miklum áhuga og nákvæmni. Þetta hafði djúpstæð áhrif á hann sem listamann þó einhverjir hafi bennt á að andlitsmyndirnar hans minni meira á verk eftir Raphael heldur en Rembrandt þar sem hann var fyrirmyndin í teikningu í Frakklandi. Stúdía Degas á notkun ljóss og skugga,  brotnum línum og að fanga  stemmingu eins og í teikningum Rembrandts sýnir sterk áhrif og jákvæða þróun á verk hans jafnvel síðar þegar hann fór út á braut Impressionismans.

Rembrandt bjó fyrst í hinum fræga háskólabæ Leiden þar sem hann fæddist og flutti svo til Amsterdam og var þar til dauðadags. Hann naut gríðarlegrar velgengni framan af og varð auðugur en síðan færðust dökkir skuggar yfir líf hans og hann dó frátækur og óhamingjusamur. Sjálfsmyndir hans þykja í hæsta gæðaflokki evrópskarar listar og er ásamt verkum van Goghs mikilvægustu gersemar Hollands og draga milljónir ferðamanna til landsins ár hvert. Fyrir utan einstaka notkun á ljósi og skuggum og tæknilega fullkomnun þá er styrkur og töfrar sjálfsmynda hans lýsingin á mannlegum tilfinningum. Hann sýnir allan skala mannlegra tilfinninga, allt frá galvöskum unglingi sem vill sigra heiminn og síðar hrokafullum myndlistarmanni sem gleymir sér í lystisemdunum og firrist við vegna velgengninnar. Síðar sorgmæddan mann sem hefur misst sína ástkæru eiginkonu Saskíu og son sinn Titus. Að lokum er það dapurt og fátækt gamalmenni sem bíður svangur dauða síns. Rembrandt var átrúnaðargoð margra samtíma listamanna Degas vegna þess hve óhefðbundinn hann var og utan við þá list sem merkilegust þótti á þeim tíma. Rembrandt fór alltaf sínar eigin leiðir bæði í efnisvali og tækni og var það ein af ástæðum þess hve vinsæll hann varð sem fyrirmynd síðar. Degas og margir af samferðamönnum hans þoldu illa hefðina og vildu finna nýjan tjáningamiðil sem lýsti augnablikinu með stemmingu þess og birtu þá stundina. Hann hreyfst af ballettmeyjum og fór þá inn á ókönnuð mið í viðfangsefni, eins og Rembrandt sjálfur gerði þegar hann málaði eigin andlit og sálarlíf þess.

Sýningin, var falleg og áhugaverð og sýndi hvernig áhrifa Rembrandts gætir í list annars listamanns tæpum tvöhundruð árum seinna. Og hve ferskur, sterkur og mikilfenglegur Rembrandt er enn í dag, rúmlega fjögur hundruð árum eftir fæðingu hans. Hún dregur líka fram gæði Degas sem andlitsmyndamálara en það er ekki beinlínis það sem hann er þekktur fyrir. Þetta er sýning sem ég hefði viljað sjá oftar og geta setið og velt fyrir mér en í staðinn sá maður hana í tölverðum mannfjölda og þrengslum eins og venja er á Rijksmuseum í Amsterdam.

Ég hvet alla þá sem tök hafa á að sjá sýninguna í New York og áhuga hafa á þessum listamönnum að gera það. Ég hef mikinn áhuga á nútímalist en með jöfnu millibili verð ég að skoða gömlu meistarana og finnst það að jafnaði vera eins og að fá ferskt loft og næringu eftir innilokun og loftleysi. Þess vegna eru þeir sígildir í orðsins fyllstu merkingu.
Gallar sýningarinnar var fyrir utan smægðina að í framhaldinu langaði mig að sjá stóra sýningu með andlitsmyndum Rembrandts eingöngu annars vegar og hins vegar aðra jafn stóra með ballettmyndum og styttum Degas. Kannski var það ekki galli heldur bara kostur.
 
Þessi blanda af verkum Rembrandts og Degas að frumkvæði Rijksmuseum gekk upp en oft er þreytandi þegar verið er að sulla saman alla vega list, listamönnum og listformum á sýningum. Sá ég átakanlega mislukkað dæmi um það í Koninlijk Museum voor Schone Kunsten í Antwerpen i fyrra sumar, þegar einhver mér óþekkt gömul stjarna í borginni fékk að bregða á leik og troða eigin myndum í alla salina innan um fasta safneignina. Mér finnst oftast ekkert trompa einkasýningar í þeim efnum, jafn vel þó ég hafi séð margar frábærar samsýningar. Í einkasýningum finnst mér oft list viðkomandi listamanna njóta sín best, alla vega þeirra sígildu.

Myndirnar eru fengnar af vef Clark Art Institute

Myndbandið er fengið af vef Rijksmuseum

Listumfjöllun um sýningu Sigrúnar Guðmundsdóttur

Listumfjöllun - gagnrýni    
Akureyri. 5. desember 2011. Pálína Guðmundsdóttir skrifar.

Sigrún Guðmundsdóttir, sýningin Ókyrrð, 26 og 27. nóvember 2011, í Populus Tremula, Listagilinu á Akureyri. Sigrún dvelur í gestavinnustofunni í Listagilinu í nóvember og desember.

Sigrún er Reykvíkingur og  fædd 1980. Hún nam myndlist í AKI listaakademíunni í Enschede í Hollandi á árunum 2004-2008. Á þeim námstíma fór hún 2007 í skiptinám til Boston og nam bæði myndlist og tónlist. Sigrún er starfandi myndlistarmaður í Rotterdam í Hollandi en þar spilar hún einnig í hljómsveit. Hún skrifar líka og notar texta í list sinni og áður dansaði hún. Listsköpun hennar hefur því ýmsa snertifleti sem á einn eða annan hátt eru sýnilegir í myndverkum hennar. Hún var ár í tveimur mismunandi lýðháskólum í Danmörku og þróaði þar margvísleg listform áður en hún  flutti sig suður og hóf nám í AKI.
Hún vakti strax athygli á lokaprófinu og í framhaldi af því buðust henni sýningar víðsvegar um Holland. Hún var líka tilnefnd til tvennra verðlauna. Síðustu þrjú árin hefur hún verið á hollenskum listamannalaunum sem hefur gert henni mögulegt að þróa listina og fagleg vinnubrögð enn frekar.

 Myndverk hennar eru samfélagsgagnrýnin og sérhver hluti  þeirra partur af stærri heild. Á heimasíðu Sigrúnar, www.sigrun.eu eru textar á ensku og hollensku um list hennar, ljósmyndir, video og performansa (gjörninga) sem gefur góða innsýn í myndverk hennar  og listræna þróun. Neyslusamfélagið, sjálfsmyndin, stress og fornir tímar, er uppistaðan í hugmyndafræði hennar. Einnig lyfjaiðnaðurinn og hve ginkeypt og gangnrýnislaus við erum fyrir honum, í örvæntingu okkar og von um bata og betri heilsu. Græðgi, klámvæðing og efnishyggja skjóta upp kollinum í myndverkunum og sýnir hún hina spaugilegu hlið þess. Hún notar ýmis ólík efni eins og súkkulaði, matvöru, lyfjaumbúðir og textílefni ásamt ljósmyndum og vídeói.

 Sýning Sigrúnar í Populus Tremula samanstendur af mismunandi hlutum sem saman mynda góða ljóðræna heild. Sýningin er sérstaklega gerð fyrir rýmið og hentar því mjög vel. Lykilverk sýningarinnar eru syndapokarnir á gólfinu en þjóðsagan sem liggur til grunna sýningarinnar er af syndugum presti og slunginni kerlingu. Saga sem Sigrún rakst á á Amtbókasafninu einn daginn.
 Eitt myndverkið er ljósmyndasería af gluggaröðum háhýsa í Rotterdam og pilluumbúðir inn á milli. Hugsun alkemistanna “svo inni svo úti, svo uppi svo niðri” skýtur upp í kollinn á manni þegar maður skoðar verkið. Hugsunin læðist að manni hvort umhverfið geri manninn veikan eða innri veikindi skapi einsleitt og staðlað umhverfi. Háhýsin í Rotterdam eru víðs fjarri gömlu niðurnýddu íslensku sveitabýli sem sést á einni myndinni á heimasíðunni, og hefur verið viðfangsefni hennar áður.
Á sýningunni Ókyrrð eru fyrrnefndar myndir, lítill skúlptúr af spilaborg byggðri úr greiðslukortum, teikningar úr gömlum ævintýrum á trébúta, og svo umfangsmesta verkið sem er í raun einhverskonar innsetning. Það er með mörgum svörtum taupokum úttroðnum af syndum fólks á pappírsmiðum, liggjandi á gólfinu með tilheyrandi textaverkum á tveimur veggjum. Annar textinn er lítil teikning og leiðbeiningar í Facebookleikja stíl þar sem á að  ýta á “like” og þú gætir verið dregin út sem sá heppni sem fær einhverskonar syndaaflausn. Í nútímanum  og neyslusamfélaginu erum við alltaf annaðhvort rosalega heppin eða óheppin, við ýmist græðum eða töpum í takt við fjármálaspilaborgina. Flestir hlutir eru gerðir að einhverskonar leikjum í hámarki yfirborðsmennskunnar, þar sem fáir eru svo útvaldir til að græða eitthvað. Allt er svo rosalega gaman og léttvægt. Hinn textinn er gömul þjóðsaga um syndugan prest enda tilheyrir stærsti pokinn honum.  Þetta leiðir snarlega hugann til stjórnenda fjármálafyrirtækja sem áttu að gæta fjármála landsmanna með góðu fordæmi, einnig minnist maður alls sem tengt er biskupsmálinu. Á tré teikningunum sjáum við meðal annarra keisarann í sínum nýju fötum enda fjármálablekkingar hluti neyslusamfélagsins. Á annarri mynd er einhver búinn að hengja sig upp í tré, einhver sem hefur tapað miklu kannski bæði fé og eða ærunni eða þá er mjög syndugur. Gleði og sorgir fólks, lævísi og svik tjáir Sigrún í þessum gömlu ævintýrafígúrum sem við þekkjum flest úr uppvextinum og eru samofin því samfélagi sem við erum vaxin úr, hinn vestræni heimur. Áhorfandanum gefst tækifæri til að skrifa upp syndir sínar og stinga í pokann og taka þátt í leiknum, með von um syndaaflausn. Þarna kallast margir þættir og hugmyndir á og auðvelt væri að klúðra því í of miklum frásögnum eða smáatriðum en Sigrún leysir þetta lista vel og af einstöku næmi, hún veit  nákvæmlega hvar hver hlutur á að vera og í hvaða hlutföllum. Hún hefur sem fyrr segir  dansað og því þroskað rýmistilfinninguna og þróað hreyfingar sínar og hve langt líkaminn nær að teygja sig áður en jafnvægið raskast. Hún er líka tónlistakona og fannst mér hvorutveggja komst til skila í sýningunni. Hún var lifandi eins og á hreyfingu og með góðan hrynjanda. Sýningin var eins og samofið tónfall þess forna og því nútímalega og firrta. Hvert framhaldið verður í heiminum fer náttúrlega eftir siðferði okkar og syndum.

Þó sýningin hafi verið einstök upplifun margra þátta þá gæti maður vel hugsað sér hluta hennar tekna út og unnið frekar með þá í nýju samhengi. Sigrún hefur einstaka efnistilfinningu og saumar syndapokana úr efnispjötlu sem einhver hafði skilið eftir í vinnustofunni, og gerir það af sömu nákvæmni eins og um saum á alvöru presthempu væri að ræða. Hver tala, hvert spor allt úthugsað og framkvæmt af stökustu nákvæmni og yfirvegun. Þarna fékk efnisbúturinn nýtt og virðulegt hlutverk  alveg eins og tómt pilluspjaldið.

Sýningin hafði vissa glaðværð, léttleika og fegurð yfir sér þrátt fyrir þungan boðskap og skerandi ádeilu. Ádeilan var ekki bara á umhverfið, þá sem ráða, bankamenn, kirkjunnar herra og alla hina, heldur ekki síður á okkur sjálf og hvaða syndir við berum með okkur. Það er vísað til ábyrgðar einstaklingsins ekki síður en þeirra sem prenta og gefa út greiðslukortin, það erum við sem notum þau og eyðum. Þarna er eins og skollinn bíti í skottið á sjálfum sér.
Svörtu tauskúlptúrarnir á gólfinu voru einir og sér efniviður heillar sýningar en þó hugsanlega heldur hefðbundið form. Styrkur listakonunnar er einmitt allir þessir hæfileikar hennar og margþættu skilaboð sem hún setur fram í mismunandi efnum og efnivið. Sem áður segir þá  skrifar hún tölvert, dansar, spilar músík og vinnur myndlist í mismunandi efni og öll jafn vel, það væri því auðveld leið til að færast of mikið í fang og missa fókusinn, en henni tekst að halda utan um þetta allt og er það þessi samþættig sem er aðal styrkurinn og eitthvað sérstakt út yfir það sem margir aðrir listamenn gera. Það er fjölhæfnin á mörgum sviðum sem fremst skilur hana frá öðrum.

Sex manns tjáðu sig um sýninguna eftir á, þrír karla og þrjár konur. Tveir Hollendingar, tveir  Íslendingar og tveir  hollenskir Íslendingar. Viðmælendurnir voru á aldrinum 19 - 83 ára.
Viðmælandi 1: Skemmtileg sýning. Hafði gaman af henni, sálnapokarnir tóku sig vel út á gólfinu.
Viðmælandi 2: Fyrst fannst mér sýningin sundurlaus en þegar ég las textann sem fylgdi þá fannst mér allt passa vel saman. Flott sýning.
Viðmælandi 3: Sýningin kom mér skemmtilega á óvart. Ljósmyndirnar frá húsunum í Rotterdam voru flottar og kallast svo skemmtilega á við gólfverkið og syndirnar.
Viðmælandi 4: Sumt var flott og svolítið fyndið t.d. gluggarnir í Rotterdam og syndapokarnir  
Viðmælandi 5: Rosalega flott sýning og áhugaverðar pælingar með að þeir sem eiga að vera syndlausir eru þeir sem syndga mest. Einnig hvernig hún vann sýninguna inn í rýmið t.d. hvernig pilluspjaldið endurspeglaði rýmið formlega séð. Góð heild.
Viðmælandi 6: Mjög góð sýning, skemmtilegt hvernig hún nær að tvinna saman sínum íslenska bakgrunni við hollenskt samfélag.

Styrkur listakonunnar eru þessi margþættu skilaboð og samþætting mismunandi efna og sjónarhorna í heilstæða ljóðræna mynd. Beitt samfélagsgagnrýni og skop.

Pálína Guðmundsdóttir